Restauratie, reconstructie en replica
Niet alle antieke textiel is in een perfecte staat bewaard gebleven. Sommige stukken vertonen enige schade, zoals motschade. Andere textilia zijn bijna volledig vergaan. Weer andere voorwerpen zijn in het verleden onherkenbaar verminkt. Toch kunnen beschadigde en verbouwde kledingstukken originele elementen bevatten. Hierdoor leveren zij voor onderzoekers nog steeds belangrijke informatie.
In veel musea wordt doorgaans besloten om de incomplete collectie stukken alleen te conserveren. Dit houdt in dat minimaal wordt ingegrepen om het verval van het voorwerp tegen te gaan. De minst ingrijpende behandeling is het bewaren in een geklimatiseerde ruimte. Dit noemen we preventieve conservering. Daarnaast kan het object worden gereinigd (droog en nat). In een enkele geval kan verder verval tegen worden gegaan door het aanbrengen van een steunweefsel. Deze ingrijpende handeling neigt overigens al meer naar restauratie.
Afhankelijk van hun staat zijn collectie stukken te herstellen of – indien gewenst – zelfs terug te brengen naar hun oorspronkelijke vorm. Deze aanpassingen moeten overigens wel reversibel zijn, dat wil zeggen dat zij ten alle tijden weer kunnen worden verwijderd zonder het object te beschadigen.

Restauratie, reconstructie en replica zijn verschillende oplossingen om zwaar beschadigde textilia presentabel te maken.

Restauratie
Restauratie is een veel ingrijpender behandeling van het voorwerp dan conservering. Het betreft vaak meer dan het aanbrengen van een steunweefsel of doubleren.
Bij deze techniek wordt een steunweefsel onder de beschadigde stof geplakt of met zogenaamde spansteken vastgezet. Bij de spansteek wordt de draad met een grote steek over de stof van het object gelegd. Vervolgens wordt deze draad op verschillende punten vastgezet op de drager met kleine steekjes. Dit is redelijk eenvoudig – maar zeer tijdrovend – werk.
Vaak worden bij restauraties ook ontbrekende delen aangevuld. Hierdoor komt restauratie dicht bij reconstructie te liggen. Zeker in de gevallen waarin het niet voor 100% zeker is welke onderdelen ontbreken.

Reconstructie
Reconstructie gaat weer een stap verder dan restauratie. Hierbij worden belangrijke ontbrekende delen aangevuld. Het is uitermate belangrijk dat goed wordt onderzocht hoe de ontbrekende delen er hebben uitgezien. Bijvoorbeeld wanneer een japon geen mouwen meer heeft. Bij een reconstructie kan een object ook worden terug gebracht naar een eerdere staat. Het is echter de vraag of dan een replica niet wenselijker is.

Voorbeeld
Dit verhaal wil ik graag illustreren met de reconstructie van een oude hoepelrok. Jaren geleden kocht ik op een veiling in Engeland een crinoline (cage) van de firma Thomson. Omdat deze rok erg was verbouwd kocht ik hem hoofdzakelijk voor het firmastempel op de tailleband.
Na de rok thuis goed bestudeerd te hebben bleek dat de cage aan de onderzijde drastisch was ingenomen en dat de acht bovenste hoepels compleet waren verwijderd. Deze rok functioneerde in principe nog wel in zijn vermaakte staat, maar was niet echt representatief meer.

Het was duidelijk dat de veranderende mode van de nauwer wordende rokken de eigenaresse van de crinoline deed besluiten geen nieuwe te kopen, maar de oude aan te passen aan de nieuwe mode. Omdat de hoepels nog wel compleet waren kon ik door de beugeltjes iets open te buigen de hoepels weer verwijden en de verticale banden naar hun correcte plaats verschuiven. Het resultaat was de originele onderzijde van de rok.
Door passen en meten kon ik uitrekenen hoe wijd de bovenste hoepels waren geweest. Na de juiste maten te hebben bepaald bekleedde ik de geplastificeerde stalen hoepels met crème biaislint. De ontbrekende ogen heb ik vervangen door nieuwe koperkleurige metalen vetergaten. Tenslotte heb ik de nieuwe hoepels vast gezet met katoenen naaigaren. Het uiteindelijke resultaat is een crinoline, waarvan amper is te zien wat er door de eeuwen heen mee is gebeurd.
Omdat het resultaat een representatieve en rond 1861 te dateren crinoline is ben ik blij met mijn keuze te kiezen voor een reconstructie.

Een andere katoenen hoepelrok uit ongeveer dezelfde tijd werd eveneens nauwer gemaakt. Ook deze rok zou terug te brengen zijn in zijn oorspronkelijke staat, omdat de stof van de rok en de banden van de tunnels niet werden verwijderd. De rok is zo goed bewaard gebleven omdat de stalen hoepels waren verwijderd. In de toekomst zal ik een reconstructie maken van deze rok.

Replica
Bij een replica worden de originele resten met rust gelaten en wordt een kopie op ware grootte gemaakt. Bij onenigheid over het resultaat kunnen meerdere replica’s worden vervaardigd. Replica’s zijn zeer illustratief om een eerdere staat te laten zien van een vermaakt voorwerp, dat als zodanig heel goed functioneert.

Dirk-Jan maakte voor zijn mode- en kostuumshows meerdere replica’s van antieke kostuums. Hiervoor hanteerde hij authentieke patronen. Om onderkleding beter te kunnen begrijpen maakte hij eveneens crinolines en tournures naar originele patronen. De kleding uit de tijd van de oude Egyptenaren en Grieken was gebaseerd op reconstructies.